Հրաչյա Սարիբեկյան. Երկվորյակների արևը

Հրաչյա Սարիբեկյան
(ծնվ. 1979թ. Հայաստան)

Երկվորյակների արևը
(վեպ)

«Անտարես» հրատարակչություն
Երևան, 2012թ.




«Գիտե՞ս՝ ինչքան է ապրում թիթեռը»,– հարցրեց պապը: «Մի հարյուր տարի՞»,– ենթադրեց տղան: «Ես գիտեմ,– բացականչեց եղբայրը` թիթեռի պես թափահարելով թևերը,– մի օր»: Հարցական նայեց պապին: «Մի օր,– հաստատեց պապը,– ընդամենը մի օր»:
Եվս մի տխուր բացահայտում: Այդ գիշեր, անկողնում պառկած, տղան կտխրի, կափսոսա, որ թիթեռներն ընդամենը մի օր են ապրում: «Թիթեռները գիտե՞ն, որ մի օր են ապրում»,– մտածում էր տղան. հանկարծ զարմացավ, որ ինքը թիթեռ չի: Ինչո՞ւ է թիթեռը հենց թիթեռ, իսկ մարդը՝ ծնվում հենց մարդ:
«Մի՛ տխրիր,– սփոփեց պապը,– թիթեռները մարդկանց նման չեն մտածում, չեն տխրում, թևածում են միայն, մի օրում բույր են քաշում հազար ու մի ծաղկից և հազար ու մի ծաղկի գույն են հասցնում ճանաչել, մարդիկ չեն հասցնի նրանց ետևից. մի ամբողջ կյանք է հարկավոր: Աստված մարդկանց ու թիթեռների ժամանակը հավասար է բաշխել. պարզապես թիթեռներն անմիտ կերպով են սպառում իրենց ժամանակը. անընդհատ թափահարում են իրենց թևերը: Ինքնասպառման խենթ բնազդն է նրանց ստիպում անընդհատ թևածել, ինքնակործանման կույր բնազդը մղում է կրակների մեջ:
Ես համոզված եմ, որ եթե թիթեռները վերջապես ծաղկից ծաղիկ ոստոստելու փոխարեն մի ծաղկի վրա անշարժ նստելու համբերություն գտնեն, շատ երկար կապրեն, մինչդեռ ինչքան հաճախ ու արագ են թափահարում իրենց թևերը, այնքան շուտ է սպառվում հավերժությունից նրանց հատկացված կյանքի ժամանակը»: Պապը լռեց: Ինչո՞ւ են թիթեռները սիրում կրակը, ինչո՞ւ են այդքան թևածում: Շոգ էր. քիչ էր մնում, որ սև թիթեռները բռնկվեն օդում:
«Պապի՛, ես քանի՞ օր եմ ապրել»: «Օ՞ր,– զարմացավ պապը,– կյանքն ախր օրերով չեն հաշվում, տղա՛ս. տարիներով են հաշվում»: «Գիտեմ»,– ասաց տղան: «Էդ դեպքում,– պապը մտքում բազմապատկման մի գործողություն կատարեց ու ստացավ երկու հազար քառասունյոթ թիվը, որովհետև օգոստոս էր, իսկ տղան` հինգ տարեկան,– երկու հազար քառասունյոթ թիթեռի կյանք ես ապրել արդեն»: «Պապի,– հարցրեց տղան,– իսկ երկու հազար քառասունյոթը շա՞տ է»: «Նայած ինչի համար. աստղերի համար քիչ է, լուսատտիկների համար՝ շատ»: «Իսկ դո՞ւ քանի թիթեռի կյանք ես ապրել»:
Պապն իր ապրած տարիները բաժանեց թիթեռների. «Իմ թիկունքում երեսուն հազար անշնչացած թիթեռ կա: Իմ դագաղի վրա կթևածի մի սև թիթեռ՝ իմ վերջին չապրած օրը»,– ասաց պապը: «Երեսուն հազար անշնչացած թիթեռ»,– կրկնեց տղան, ամբողջ օրը մտքի մեջ պիտի կրկնի` երեսուն հազար անշնչացած թիթեռ, տեսնես ե՞րբ կկարողանա հաշվել մինչև երեսուն հազար: Անթիվ-անհամար սև թիթեռներ էին պտտվում նրանց շուրջ` որպես թիթեռների փոխակերպված մարդկանց անորսալի ներկայություն, որպես սև մետաֆորներ, որպես մահվան թռուցիկ հիշեցումներ, և, վերջապես՝ որպես ունայնության վերաբերյալ թև առած մտքեր:

Հայրը շպրտեց կիսատ ծխախոտը, ողջագուրվեց մոր հետ, հետո պպզեց, ասես խոնարհվեց իրենց տարիքի առջև, իսկ իրենք ավելի շատ գնացքին, քան նրան էին նայում: Եղբայրն ասաց. «Պա՛պ, մեզ համար երկուակնանի հեծանիվ կբերե՞ս»: Հայրը գրկեց իրենց, խոստացավ. «Կբերեմ,– համբուրեց,– անպայման կբերեմ»: Ու բարձրացավ գնացք: Գնացքը, որ դատարկ էր երևում, ցնցվեց ու դանդաղ ընթացքով շարժվեց այն ուղղությամբ, ուր հետո գտան թունելը:
Տխուր էին և ուրախ, տխուր էին, որովհետև հանկարծ կարոտեցին նրան, և որքան հեռանում էր գնացքը, այնքան մեծանում էր կարոտը, ուրախ էին, որ հայրը հեծանիվ էր բերելու, և այսպես ուրախությունը զգայուն դարձավ իրենց տխրության հանդեպ: Կառամատույցին նետած կիսատ ծխախոտը մխում էր դեռ: Մաշված ճամպրուկի պարունակությունն այդպես էլ գաղտնիք մնաց:
Հայրը վերադարձավ անսպասելի` հագին զինվորական համազգեստ, ուսին՝ ինքնաձիգ: Հեծանիվ չէր բերել: Առաջին անգամ էին մորուքով տեսնում. մի տեսակ խորթ էր դարձել, հայրը չէր, բայց հայրն էր: Նստեցրեց ծնկներին: Զինվորական տաքացած հագուստի ու քրտինքի հոտ, մորուքը ծակծկում էր, և ծնկին նստած՝ մի տեսակ անհարմար էր: Գլխարկը դրեց եղբոր գլխին, երևի, որ եղբայրն էր սիրում իր կոշիկների ու վերնաշապիկների մեջ մտնել, գերանդին բռնել, կամ հիշեց, որ ճամպրուկը նա էր տարել: Ո՞նց էր հայրը տարբերում իրենց: Մեկական փամփուշտ նվիրեց: Իսկական փամփուշտներ: Հետո թույլ տվեց, որ զննեն ինքնաձիգը, ուզում էր նորից ընտելացնել իրենց: Մինչ այդ խաղալիք ինքնաձիգներ էին բռնել միայն, որ անհամեմատ թեթև էին: Հոր ինքնաձիգը ծանր էր՝ անսպասելի ծանր, նույնն էր, թե խաղալիք գնացքն իսկական գնացքի ծանրություն ունենար, փոքրիկ խաղալիք գնացքը` իսկական գնացքի ծանրություն:

Մի՞թե կույր լինել նշանակում է չտեսնել ոչինչ: Տղան փակեց աչքերն ու տեսավ Ոչինչը: Այդ գիշեր մայրը չհիշեց իսկի, որ ինքը սոված է քնելու, և դրա համար արևից տաքացած վերմակի տակ արտասվեց, արցունքի աղիություն առավ ու մտածեց, որ մարդու մեջ աղ կա, իսկ պապն աղ է լցրել աչքի մեջ ու նայել արևին, և եթե աղը մարդու մեջ ավել չլիներ, դուրս չէր գա աչքով: Մտածեց, որ պապը կուրացրել է իրեն, որ դառնա Աստված:

«Երբ մեծանամ,– մտածում էր տղան,– լարախաղաց եմ դառնալու, իսկական լարախաղաց, անցնելու եմ ժայռից ժայռ՝ անդունդի վրա ձգված պարանով»:  Պատկերացնում էր, երբ հանկարծ սայթաքեց, բացեց աչքերն ու տեսավ, որ ոտքը ցիրուցան գորտի վրա է:
«Մի՞թե գորտի արյունը կարմիր է լինում»,– մտածեց տղան...