Հովհաննես Գրիգորյան. Հրեշտակներ մանկության երկնքից



Հովհաննես Գրիգորյան
(1945թ.-2013թ.)

Հրեշտակներ մանկության երկնքից
(բանաստեղծություններ)

«Զվարթնոց» հրատ.
Երևան, 1992թ.






Աղոթք

Չորս քայլ վեր... սահման է:
Չորս քայլ վար... սահման:
Աստված իմ,
այսքան էլ փոքրիկ հայրենիք,
այսքան էլ փոքրիկ
Հայաստան,
նորածնի բարուր է իսկական...
Նորածնի բարուրը գրկել եմ,
Աստված իմ, մոլորվել կանգնել եմ.
ասա  ինձ, ի՞նչ անեմ, ո՞ւր գնամ - 
Չորս քայլ վեր` ավեր է ու մահ է,
Չորս քայլ վար` ավար ու թալան...

*
Ես գիտեմ`
կմեռնեմ ձմռան առաջին օը:
Մարդիկ կթփթփացնեն ոտքերը սառած
և զարմանքով կնայեն,
թե ինչպես է ձյունը հալվում իմ սառած դեմքին:
ծերացած կինս կորոնի
և չի գտնի վառարանի ունելին`
կատվին սենյակից դուրս քշելու համար,
հետո կնստի-կօրորի գլուխը`
քմահաճ կատվի և իմ անխոհեմ քայլից ընկճված:
Քույրս թեյ կբաժանի մրսած հյուրերին
և ազատ ձեռքով կուղղի
կրծքիս դարսված չորացած ծաղիկները:
Հետո բոլորը միանգամից կելնեն ոտքի
և աղմուկ-աղաղակով ինձ դուրս կհանեն
տնից`
դեպի ձյունը,
ճերմակ ձյունը,
առաջին ձյունը,
վերջին ձյունը,
և այդ հրաշալի տեսարանից քար կտրած`
ես խոսքեր չեմ գտնի
հիացմունքս արտահայտելու համար...

ՌԵՔՎԻԵՄ

Դժվար է քեզ դառնաղի հրաժեշտի խոսքեր ասել,
ճանապարհորդ մոլորված, ոտաբոբիկ, անտերունչ:

Գիշերվա փակ դռների առաջ կանգնած գլխիկոր
դու չուզեցիր նայել ետ` ապրող մարդկանց աշխարհին:

Դու դեռ քայլել չգիտեիր, այս ինչ արագ ենք գնում,
աչքերդ փակ, ձեռքերդ ծալած կրծքիդ ծաղկազարդ:

կապրես այնտեղ, դու հեռվում, մոլորակում տխրության
և արցունքը կծածկի ճանապարհը ետդարձի:

Ճերմակաթև հրեշտակներ տրտում ու հեզ դեմքերով
կդնեն քեզ վարդերի թփերի մեջ ստվերում:

Եվ լույս կիջնի վերջից, անբառ ցավ ու հեկեկոց,
ինչպես լացող, սգացող, սառը ձեռքերը քո մոր:

Եվ գիշերը կծաղկի աստղերի խոր կսկիծով
և կօրորվի լուսինը` սառը, դատարկ օրորոց...

ԿՑԿՏՈՒՐ ԽՈՍՔԵՐ

Ինձ ոչ ոք այնպես չի տանջել, ինչես դու
դու, որին սիրել եմ,
ինչպես ոչ մեկին...
Եվ հիմա ինչպես պիտի ապրեմ  ես,
իմ սևավոր քաղաք,
այս վիթխարի գերեզմանոցը
սրտիս մեջ:
Եվ հիմա ինչպե՞ս պիտի ապրեմ
ես,
որ մոլորված քայլում եմ քո փողոցներով,
բլխահակ, որովհետև
ինչպե՞ս նայեմ մարդասպան շենքերին,
դպրոցներին-մանկասպան,
ծննդատներին,
որ ավերմունքի փոշով
խեղդեցին նորածիններին
թշնամու ատելությամբ...
Անհաղորդ ու սառն է հոգիս
ինչպես շիրմաքար ձմռան գիշերվա կեսին:
Ահա մի օր էլ անցավ:
Կանցնեն էլի, բազմաթիվ օրեր:
Բայց ես չեմ ների քեզ այս օրը,
երբ նայեցի դեմքիդ
և չճանաչեցի...

ԱՆՎԵՐՋ  ԲԱԺԱՆՈՒՄՆԵՐԻ  ՔԱՂԱՔ

Ես մոտենում եմ քեզ, ինչպես քնատ երեխա, որը մութ
սենյակում աչքերը փակ դեպի իր անկողինն է գնում
ձեռքերն առաջ պարզած: Պատերը տաք են, բայց ես
չեմ տեսնում քեզ, որովհետև հիմա աչքերս, թեև բաց,
բայց արցունքով են լցված, և չտեսնող աչքերով, ձեռքերս
առաջ պարզած` խարխափելով շրջում եմ քո փողոցներում,
զգուշորեն անցնելով մետաղյա օրորոցների, եռանիվ
հեծանիվների, շորե գնդակների, փայտե ձիերի արանքով,
և ոտներիս կատուներ են քսվում, Աստծու թաշկինակները`
մայրս այդպես էր ասում: Հետո հարազատ ձայներ
փաթաթվեցին դեմքիս, հարազատ մատներ
այտերս էին շոյում… ծանոթ քայլեր են –
հայրս տուն եկավ… ծանոթ բառեր են – քրոջս ձայնն է`
դաս է սովորում,
ինչ-որ դուռ է փակվում,
ինչ-որ լույս է հանգում…
Եվ կեսգիշերին արթնացած մի երեխա է լալիս,
որ վատ երազ է տեսել` սիրտը պատռվում է վախից`
իբր դուրս է եկել տնից, խաղացել է մի քիչ, և հետո
վերադարձել տուն, իսկ տանը ոչ ոք չկա…
խաղով տարված չի նկատել, թե ինչպես է
մութն ընկել արդեն
և տանը ոչ ոք չկա…

ՇԱՐԱԴՐՈւԹՅՈւՆ

Պատերազմի մասին հնարավոր չէ պատմել,- ասում էր
հայրս և ջղայնացած գնում-գալիս էր սենյակում, իսկ ես
տետրակը ձեռքիս գնում-գալիս էի նրա ետևից, որովհետև
ուսուցիչն էր հանձնարարել շարադրություն գրել
պատերազմի մասին: Իսկ ուրիշ էլ ո՞վ պիտի ինձ պատմեր
պատերազմի մասին, եթե ոչ հայրս, որի մեդալները թաքուն
կպցնում կրծքիս իջնում էի բակ և հավասարը հավասարի`
շրջում մեդալակիր  ընկերներիս հետ ուս ուսի տված…
Պատերազմի մասի՞ն, հնարավոր չէ՜,-ասում էր հայրս,-
ոչ մի կերպ հնարավոր չէ…- և ջղայնացած գնում-գալիս էր,
չնկատելով, թե ինչպես է իրար ետևից ծխախոտ կպցնում
և նորից ճմլում մոխրամանի մեջ, իսկ ես տետրակը
ձեռքիս գնում-գալիս էի նրա ետևից, թախանձելով անվերջ:
Հետո մայրս միացավ մեր խմբին, հետո քույրերս,
և թախանձում էինք…Եվ հայրս հանկարծ անշարժացավ
սենյակի կենտրոնում, դողացող ձեռքով ճմլեց վերջին
ծխախոտը մոխրամանի մեջ, հետո հանեց պիջակը
և խնամքով կախեց աթոռի թիկնակին…: Զարմանքով
նրան էինք նայում, իսկ նա խոնավ հայացքով նայում էր մեզ,
իսկ դողդողացող մատները վերնաշապիկի կոճակներն էին
քանդում…: Իսկ երբ անճարակ շարժումներով մի կերպ
հանվեց` մի տեսակ խեղճացավ, փոքրացավ` վերնաշապիկը
ձեռքի մեջ բռնած, և մարմինը չգիտեր ինչպես թաքցնել,
մարմինը` ամբողջովին սպիների մեջ կորած…:
 …Մայրս արդեն լալիս էր անկյունում կծկված, իսկ մենք
փաթաթվել էինք ամբողջովին սպիներով պատված մեր հորը,
իսկ մենք լալիս ու ծիծաղում էինք սրտապատառ,
կարծես հենց նոր վերջացավ պատերազմի վերջին օրը,
կարծես հենց նոր բացվեց դուռը,
և հենց նոր տեսանք պատերազմից տուն դարձած
մեր հորը, և փաթաթվել,
լալիս ու ծիծաղում էինք սրտապատառ…

ՀՐԱԺԵՇՏԻ  ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈւԹՅՈւՆ  ՀԱՅՐԻԿԻՍ

Գլխիկոր վազում էի քո ետևից,
իսկ դու շատ արագ էիր քայլում,
թնկթնկում էի,
իսկ դու չէիր լսում`
ծանրացել էր լսողությունդ պատերազմից:
Տարիներն անցնում էին աննկատ
և կարծես թե ոչինչ չէր փոխվում –
դու դարձյալ արագ էիր քայլում,
վազում, չէի հասնում քո ետևից:
Եվ հիմա գնում ենք նույն կարգով`
առջևից դու,
իսկ ես գլխիկոր` ետևից…
Դու հիմա շատ դանդաղ ես գնում,
քարացել է սիրտս զարմանքից,
էլ ինչո՞ւ եմ ետ մնում գլխիկոր,
լալիս ու կանչում քեզ նորից…

ՍՈՎՈՐԱԿԱՆ ՄԻ ԾԱՌ

Իսկ երբ հայրս իջավ գերեզման, ես հանկարծ զգացի,
որ այլևս չեմ կարողանում շարժվել, որովհետև
ինքս էլ կիսով չափ հողի մեջ էի:
Դա տեղի ունեցավ ցերեկը, պայծառ արևի տակ,
բոլորի աչքի առաջ.- դուդուկները տխուր նվագում էին,
մայրս ու քույրերս լաց էին լինում,
իսկ ես դանդաղ խրվում էի հողի մեջ…
Իսկ երբ իրենց թաց ու ջղաձիգ մատներով,
անհնարին ուժով արցունքները սեղմեցին կոկորդս,
ես հանկարծ պարզորոշ տեսա, թե ինչպես
անաղմուկ բացվեցին դռները հայրիկիս առաջ,-
և նա վերջին անգամ շրջվեց, նայեց բոլորիս,
նա շատ մոտ էր ինձ կանգնած, բայց երբ տվեց իմ անունը,
նրա ձայնը լսվեց չափազանց հեռվից,
և հետո շուռ եկավ և իր սովորական արագ քայլվածքով հեռացավ:
Եվ դռները նորից փակվեցին անաղմուկ:

Ես հիմա կիսով չափ հողի մեջ եմ.
սովորական մի ծառ, որը խոսել գիտի,
բայց շատ ավելի գերադասում է
լռել:

*              

Մի-մի բաժակ օղի խմեցինք, որ լացը թեթև լիներ,
հետո էլի խմեցինք, որովհետև լացը պիտի լիներ երկար,
հետո ձյուն եկավ մի ջահել կնոջ հետ, բոլորովին
մենակ մնացած մի կին, որը խնդրեց չորս
գերեզմանափոս փորել իր ընտանիքի` ամուսնու և երեխաների համար,
ինքը, հասկանալի է, չէր կարող` ի՜նչ կնոջ գործ է
գերեզմանափոս փորելը, ձմռան սկզբին, երբ հողը
քարացել է մեր սրտերի պես, և ոչ օղին է օգնում,
և ոչ էլ դուդուկը; - Չէ, - հանկարծ ասաց կինը,- մի փոսը
հերիք է, թող բոլորը միասին լինեն, երեխեքս փոքր են,
թող հայրը հետները լինի, ինչքան չլինի երեխա են,
չվախենան հանկարծ…
   …Ու ձյունը թեև կտրվել էր վաղուց, բայց կինը
շարունակում էր ճերմակել…իսկ մենք, սևացած
սրտերով կանգնել էինք նրա կողքին և առանց ամաչելու
բարձրաձայն լալիս էինք մեր լացը,
որը պիտի շատ երկար լիներ…


ՎԵՐՋԻՆ ԽՈՍՔ

Կարծում  եք, հե՞շտ է ապրել,
երբ քաղաքն ուր ծնվել ես – չկա,
իսկ դու շարունակում ես ապրել:
Կարծում եք, հե՞շտ է հիշել,
երբ մոռացումն է փրկություն – չկա,
իսկ դու շարունակում ես հիշել:
Կարծում եք, հե՞շտ է քնել,
երբ աչքերդ արցունքով են լցված,
երբ ուրախ պատկերները հիմա
տեսնում ես միայն երազում –
կարծում եք, հե՞շտ է արթնանալ…

ԳՅՈւՄՐԻ, ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ  ԳԵՐԵԶՄԱՆՈՑ, ՀԱՅՐԻԿԻՍ

Առաջ էլ մի կարգին չէի կարողանում քեզ այցի գալ,
իսկ հիմա արդեն` բոլորովին, ամեն ինչ
թանկացել է անտանելի, իսկ ես առաջվա պես
էլի քիչ եմ վաստակում, դե, գիր ու գրականությամբ
ի՞նչ պիտի վաստակես մի երկրում, ուր ոչ ոք
այլևս գիրք չի կարդում- ժամանակ չունեն`
օրվա մի կեսը հացի հերթում են, մյուս կեսը`
միտինգներում ու ցույցերում, և կրակոցներ են
ամենուրեք` հեռու և մոտիկ սահմաններում, բանուկ
ու խուլ փողոցներում, պատուհանիս տակ անմիջապես…
Եվ թաղման տխուր թափորներ են, հայրիկ, բոլոր
շեներում ու քաղաքներում,- տանում են թաղելու ջահել
ու գեղեցիկ տղաների, ու ես չգիտեմ` ո՞ր մեկի ետևից
գնամ ու ո՞ր մեկին սգամ, հայրիկ, ես, որ քո մահից
հետո ոչ մի ուրախ օր չեմ ապրել, ոչ մի թեթև օր…
Առաջ էլ չէի կարողանում մի կարգին զրուցել քեզ հետ`
ծանր էիր լսում, և գոռգոռալով, մի կերպ կարողանում էի
խոսքս քեզ հասցնել, իսկ հիմա խոսելն էլ դարձավ
անհնարին, որովհետև արցունքները լցվել են
կոկորդս և խեղդում են անգամ առանց խոսելու…
Ահա, թե ինչու նամակ եմ գրում քեզ, որի բոլոր
տողերում նույն սիրտն է, որ ցավից ու կարոտից
պայթում է գոռգոռալով` թե այս և թե այն աշխարհում…

ՀԵՏՈ

Մի քանի կաթիլ արցունք`
ժպտալու համար բացված աչքերի մեջ:
Բառեր, որ ասում ենք իրար` հանդիպելիս,
ինչպես նաև բաժանվելիս: Ահա, մեծ
եռանդով կառուցում են մի շենք, որը
դարեր հետո պիտի հայտնագործեն
հնագետները պեղումների ժամանակ:
Ես պիտի ապրեմ այդ շենքի
փոքրիկ բնակարաններից մեկում:
Եվ երբ հնագետները դարեր հետո
հայտնագործեն այս շենքը և բացեն դուռը
և մտնեն իմ փոքրիկ բնակարան` նրանք
ինձ կգտնեն սեղանի առաջ նստած, ծխելիս…
Եվ ամենուրեք թափթփված բառեր,
սեղանի վրա բառեր, պատերի տակ` բառեր…
Եվ մի քանի կաթիլ արցունք`
ժպտալու համար բացված աչքերիս մեջ:




Տեսնել Հովհաննես Գրիգորյանից այլ հրապարակումներ

1 comment:

  1. Լռում եմ... չկան խոսքեր, չէ որ հրաշքները գեղեցիկ խոսքերի կարիք չունեն...:

    ReplyDelete