ԼՈՒՍՆՈՏ ԲԱՌԵՐ
բանաստեղծություններ
Երևան
ՀԳՄ հրատարակչություն
2005թ.
ԾՈՎԱԳՈՒՅՆ ՄԻ ԱՐԵՎ ԱՅՆ ՄԱՅՐԱՄՈՒՏԻՆ
Երբ կիսատված են մայրամուտները,
ու ծովագույն են ճայերը փոքրիկ պատուհանիդ մոտ…,
երբ քո թափանցիկ, մի քիչ երկնագույն
այն վարագույրին ասեղնագործ
ծովաստղիկները հիշեցնում են քեզ…,
երբ վազվզում եմ ինչ-որ կիսամութ քարանձավներում,
ուր մամռակալած աստիճանները
տանում են ինչ-որ փակ դռների մոտ,
որտեղ պատերը հիշողությունն են լուսանկարի…,
օվկիանը հանկարծ փորձում է խոսել
ինձ ու քեզ ծանոթ նկարի միջից…
իսկ շրջանակը, որ կոչվում էր սեր,
լուսանկարի աղջկա համար մի մայրամուտ էր,
այն էլ` կիսատված…
Երբ հիշում եմ քեզ,
օվկիանը լոկ խորանարդիկ է,
այն էլ` խաղալիք…
երբ հիշում եմ քեզ…
-Դու ինձ հիշում ես,
չէ որ մենք ունենք միայն մի անուն…
Ավազահատիկ…
*
Երբ անվստահ են
գույների միջից ծնված աչքերը…
երբ անավարտ է դիմանկարը…
երբ նկարիչը շրջում է զվարթ
ներկապնակը… ու մերկանում են
դիմագծերը…
կակտուսի ճյուղը` վաղուց չորացած,
կարող է հանկարծ ծաղկել ու լացել,
փողոցը հանկարծ
կարող է պատմել խանութի մասին
և աղջիկների,
օրը պարզապես կարող է շնչել,
ձմռան երեկոն կարող է հանգիստ
բանջարեղենի խանութից գնել
հինգ կիլո գարուն կամ էլ ոչ մի բան:
Երբ անվստահ են շնչում աչքերը,
ու երբ կակտուսի չորացած ճյուղը
բուրում է հանկարծ երկչոտ համբույրով…
Եվ օրը կարող է ժպտալ հիացած`
առանց փողոցի ծանոթ զույգերի,
առանց խանութից գնված գարունի ու հայացքների:
Երբ անվստահ է շնչում ապակին,
ու լուսամուտը կարոտում է քեզ,
ինչ-որ մեկը դես սպասում է ինձ,
ինչ-որ մեկը դես սպասում է քեզ…
*
Երբ կարմիր ու դեղին երկու ստվերներ
կիջնեն թաց-կապույտ քո վարագույրից`
իբրև տեսիլներ` թափանցիկ ու մերկ…
…ճերմակ երեկո…
…լուսնի շուրթերից կսահեն բառեր`
Իբրև տեսիլներ` թափանցիկ ու մերկ,
թափանցիկ ու մերկ,
կարմիր ու դեղին երկու ստվերներ հանկարծ կմրսեն…
ու դաշնամուրի սպիտակ ու սև թելերի միջից,
ստեղներից բարակ կսահի մի ձեռք,
ու կգլորվի գունատ այտերից երեկոն թախծոտ,
թափանցիկ ու մերկ,
գույների տխուր մազերից անձրև…
իբրև թաց-կապույտ, թաց-կապույտ տեսիլ`
թրջված այտերից կկաթեն բառեր…
ծրարված գարնան աչքերի նման…
աղոթքի նման կփակվեն դանդաղ…
թափանցիկ ու մերկ…
…թախծոտ երեկո…
…իսկ հետո երկու կարմիր ու դեղին ստվերներ կիջնեն
գիշերվա ճերմակ, թափանցիկ ուսից…
ու առավոտվա թելերից կախված
բարակ ստեղներից կիջնի ճերմակած հայացքը լուսնի…
կիսատ մի կարմիր օտար շուրթերից
բառեր քեզ կասի, անծանոթ բառեր,
թաց-կապույտ մոմի փակված աչքերից
խոսքեր կծորան սպիտակ ու սև, բարակ ստեղներին…
…և ուշաթափված քամին կճչա…
իսկ հետո ինչ-որ ձեռքեր կսահեն
դատարկ սեղանի և նմանատիպ բառերի վրա…
…իսկ ավելի ուշ` կարմիր ու դեղին երկու ստվերներ`
իբրև թաց-կապույտ, թաց-կապույտ տեսիլ,
կծորան անտես աչքերի միջից`
իբրև արցունքներ` թափանցիկ ու մերկ,
թափանցիկ ու մերկ…
…ճերմակ երեկո…
*
Երբ գիշերվա խառնաշփոթը արթնանում է
միայն կեսօրին`
շնչելու մայրամուտով հագեցած տառերը,
ես վախենում եմ լույսի մատնահետքերից,
որ դառնում են ձեռքեր ու շոյում խենթացնելու չափ
ցրված բառերը,
որ սուրճի հատիկների նման գլորվում են
մատների արանքից…
…և դու գրում էիր քեզ, թե կանաչ աչքերով
լապտերիկը հիշեցնում է միայն
սիրահարված աշնան կիսահաս խաղողից
պոկված երկու թաց գիշերների,
հեռացար հիշողությունից, որն արևից
տաքացած կրիայի նման
հաճույքով լիզում էր կանաչ լույսը…
հետո փշրեցիր հայելին, որն ամեն ինչ
կիսատ էր ցույց տալիս:
Փշուրներից ամենահամարձակը
փորձեց քեզ համբուրել,
իսկ դու սուրճի երկու կանաչ հատիկի հետ միասին
նրան փակեցիր կոտրված դռնակով վանդակում.
ուզում էիր թռչել սովորեն:
Լուսամուտից շպրտվող տիկնիկները, որ
խելագարվում էին,
պոկվեցին կաթնագույն ստվերներից
ու հիմա անհետանում են աչքերի լարված գծերում…
…անհետացող մարդկանց նման, որոնք
սկսում են արտասվել…
…տերևաթափ է լինում քաղաքում,
մարդկանց տերևաթափ ու ստվերների…
…իսկ սենյակում պտտվում են թրջված լապտերիկները,
փշրվում է աչքերը արցունքոտելու չափ
ժպտացող ապակին…
պայթյուները երկուսն էին` ինքը, ես,
մենք…
լռում են բոլորը` տիկնիկները, մենք, բառերը…
և լռությունը` կիսաբաց աչքերով, ու
անփույթ հագնված, խառնված մազերով
գիշերը, որ արթնացավ կեսօրին,
շնչում է սպասումի խոնավ շուրթերը…
իսկ ես…
վախենում եմ լույսի մատնահետքերից,
որ դառնում են ձեռքեր ու շոյում խենթացնելու չափ
ցրված բառերը,
որ սուրճի հատիկների նման գլորվում են
մատների արանքից…
…դու գրում էիր քեզ,
հետո որոշեցիր թռչել սովորել և
նստեցիր կոտրված դռնակով վանդակի մեջ,
որտեղ հայելու մի փշուր ամեն ինչ
կիսատ է ցույց տալիս,
անգամ սուրճի երկու հատիկներից մեկը…
*
Երբ ուզում ես մի քիչ գժվել,
ու երբ ամեն ինչ չափից դուրս լուռ է,
փշրիր հայելիները, փշրիր,
թող ճչա սիրահարված գնացքը,
թող պայթի խելագարված ապակու սիրտը,
թող ներվաթելը դողա ցավազրկված հաճույքից,
մինչև որ կարմիր բծերով մի զատիկ
կանգնի փողոցի խաչմերուկում ու
զարմացած հորանջի…
…խուլ ու համր մի զատիկ…
թող, թող, թող…
…սևացած կոպերից թող պոկվի ցավը
ու փշուր-փշուր լինի ապակու նման,
շրջանակները թող սեղմեն իրենք իրենց մարմինները
վաճառված դրամի նման…
թող, թող, մինչև որ արցունքը սահի այտից…
…արդուկված մի երկինք
թող խաղա ինքնասպանի իր դերը
մայրամուտի արյան կրակների օվկիանում…
թող ներարկեն թափանցիկ հրայրքը
սև ու սպիտակի գունավոր մարմնում…
երակները թող ուռչեն պայթելու չափ
ծխախոտի հետ պարելու ցանկությունից…
…պատառոտված վարագույրը թող մերկանա,
ու թող, թող, թող,
մինչև որ լուսնոտ ուրվականները
քայլեն փշրված հաճույքի միջով,
մինչև բորբոքվի խենթ գինարբուքից ծնված գիշերը…
…ու կատաղի, ու բորբոքված հնչյունները
Խելագարված արյան փոխարեն թող պարեն…
թող, թող, թող,
մինչև որ արյունը զառանցանքի պես
կախվի սարսափի չռված բիբերից…
մինչև մեղավոր ու անմեղ կիրքը
կասկածի հևքով շշունջներ փնտրի,
մինչև որ նիրհող թմրանյութերը
թմրամոլ կնոջ աչքերից հոսեն
անարժեք ցավի հիվանդոտ խանդով և անբուժելի…
…թող, մինչև անձրևը
սև ու սպիտակի գունավոր մարմնով
լռություն ներարկի…
կարմիր բծերով զատիկի համար…
ԿԱՊՈՒՅՏԻՑ ԱՅՆ ԿՈՂՄ ԹԵԼԵՐՆ ԵՆ ՎԱՂՎԱ
Գույներ էր ստեղծում խոսուն կապույտից
մի փոքրիկ աղջիկ` նայելով միայն
շագանակագույն աչքերով մեկին…
Համառոտագրիր երկինքն ինձ համար,
խնդրում եմ, այսօր, երբ արշալույսի
վարդայտ հետքը դեռ չի դարձել ստվեր
օրվա վերնագրում` կրկնված այդքան ու մի քիչ դաժան…
Համառոտագրիր երկինքն ինձ համար,
երբ կոպերի տակ լուսնոտ մի երազ
արևացայտ է փնտրում արցունքոտ…
քո այդ խելագար, թրջված ափերով
երկինքն ինձ համար համառոտագրիր…
…խնդրում եմ, այսօր, երբ այդքան տխուր
Երգը լուսանցիկ օրորոցի մեջ
իմ վաղվա օրվա ճիչն է նորածին,
որ պիտի ծնվի ու դառնա երկինք…
…անմեղությունը փողկապն է օրվա
ու ժապավենը թիթեռնիկների…
Խնդրում եմ, այսօր… համառոտագրիր
Երկինքն ինձ համար…
…վաղը չեմ լինի…
*
Երկնքից պոկված ստվերները վարդայտ
լուսաբացներ հորինում սիրո…
Ու ես սիրում էի…
Ալիքների թաց վարսերը կապույտ
սահում են հանկարծ ինչ-որ թափանցիկ
փրփուր մատների անզգույշ արանքից,
ու փիրուզագույն ջրի թելերից
կախված սեթևեթ, գունավոր քամին
շշնջում է նուրբ աղջկա մասին,
որ մայրամուտին խատուտիկներից արև նկարեց
փոքրիկ խեցու մեջ, որն այդ երեկո, չգիտես ինչու,
բուրում էր ծանոթ օծանելիքի խորամանկ բույրով,
որ թաքնվել էր ալիքների մեջ…
…ու ես սիրում էի…
…ու երկնագույն էր ծովի մեղեդին…
…ու թաց կապույտ էր լուսացայտը մերկ,
որ մոռացվել էր օրվա չընթերցված նամակի նման…
…իսկ ես սիրում էի…
*
Ճերմակ լռության սփոփանքի մեջ
արշալույսներ է հագնում մի երկինք,
որ մթության մեջ դեգերում էր և
ծրարվում հանկարծ նամակի նման,
որի տողերին քնել էր մի սեր,
սեր, որ ծնվել էր անձրևից առաջ
ու մի քիչ ննջել անձրևից հետո…
Անձրևից առաջ գունատ փողոցով մի տարօրինակ տղա էր վազել
ու շշնջացել ծաղկավաճառին` մտքում գոռալով.
- Ինձ անձրև է պետք…
խնդրում եմ, տվեք մի փունջ թարմ անձրև…
Ծաղկավաճառը տվել էր նրան մի փունջ քմծիծաղ`
արհամարհանքի ժապավեններով:
…անձրևից առաջ, անձրևից հետո…
Ծաղկավաճառը ծնվել էր երեկ` անձրևից հետո,
երբ ինչ-որ կաթիլ հասկացել էր, որ
ուզում է շնչել մի քիչ թրջված օդ,
խոսել այդ մի քիչ թրջված բառերով,
որ կաթիլի պես տարիներ առաջ
արցունք էր դարձել ծանոթ տողի մեջ`
համբուրելով թաց շուրթերը բառի…
Անձրևից առաջ կաթիլի պես նուրբ մի ծաղկավաճառ
նամակ ստացավ` ջնջված անունով…
…ու ամեն անգամ անձրևից առաջ
մի տարօրինակ տղա էր գալիս ու խնդրում անձրև…
…և դանդաղ հալվող աղմուկի միջից
վերջալույսների փողկապ էր կապում մի երիտասարդ`
Երկինք անունով,
որը քիչ առաջ հայելու դիմաց
շշնջացել էր ծանոթ մեկի պես.
- Գիտես ինչ, փոքրիկ, երբ դու ծնվեցիր, անձրև էր գալիս…
ԿԻՍԱՏ ԳՈՒՅՆԵՐԻՑ
Ծորում է կամաց լուսացայտը մերկ
շուրթերից նռան` հրաչյա ու տաք,
իսկ կեռմանների ջրապտույտում
հորիզոններն են արթնանում քնից…
Դեռատի մութը լուսնոտի նման
խարխափում է դեռ մատնահետքերում,
որ նարնջագույն կեղծամն է օրվա`
օրվա շփոթվող շշուկների մեջ…
Լուսնամակույկի ափերում կիսատ
Ջրաշուշան է փնտրում մի ամպիկ,
որ մոլորվել է աստղաբույլերի
անկեղծ խոսքերի կեղծ ժապավենում.
արևափոշուց մի պտղունց լուսին
սահում է ինչպես երազի պես տաք
կարոտը` ներկած կիսատ գույներով…
հորիզոնները վազում են իմ մեջ
ու արցունքի պես կախվում աչքերից…
Հալված ստվերներից հոգնել եմ արդեն,
որ յուրաքանչյուր այգաբացի հետ
աղոթքի նման ծորում են կամաց
շուրթերից նռան`
հրաչյա ու տաք…
ԶԱՐՄԱՑԱԾ ՓՈՂԿԱՊՈՎ ԺԱՄԱՆԱԿԸ
Կախում եմ դատարկ շրջանակը անավարտ օրվա պատից
ու վերջին վրձնահարվածը իջեցնում
մանկական վերնաշապիկների օրորվող լռությանը…
երկնքի ներկապնակից կաթկթող գույները
շուրթերից պոկված մատնահետքերի նման
մի վերջին անգամ ասում են` գնա…
…ու թրջված թարթիչներից ծորում է անձրևը…
…ու կիսահաս մի մանկություն իջնում է ջրհորդաններով…
…ու զարմանալիորեն մարդիկ վայելում են այդ անձրևը անվճար…
իսկ հետո ինչ-որ մեկը փողոցներն ու ցուցափեղկերը
ներկում է անձրևի գունավոր բույրով…
Ու հարսնացուի զգեստով ոտաբաց մուրացիկը
փշրում է կեղծ օծանելիքների ցիրուցան եղած չակերտները…
Սիրահար ծեր զույգը
որդեգրում է անականջ մոռացված արջուկին…
Մի փոքրիկ տղա, որ անձրև էր հավաքում
գարեջրի կիսադատարկ շշի մեջ,
խոհանոցում գտնում է թոքերից անվերջ բողոքող մի ծխախոտ
և առաջարկում կոնֆետ…
Եվ քիչ առաջ ծնված մրջյունը հորանջում է
և մատնացույց անում դպրոց շտապող
առաջին դասարանցի Ժամանակին,
որ մոռացել էր սանրել մազերը…
…իսկ հետո ինչ-որ մեկը հանգցնում է մոմը,
ու գիշերային ակումբների գունատ կոպերի տակից
հոսում է լռությունը լուսնի մարմնով…
ու ռետինով գրված նամակը
հայտնվում է ապագայի անձնագիրը կորցրած
գրատախտակի գրպանում…
…ու կիսախավար գետնուղին սկսում է կետադրել
հարբած գնացքների թրջված ոտնահետքերը…
…ու ճչում է պատառոտված իրականությունը,
և նյարդաթելերից կախված կիսախելագար նուռը
ժպտում է երկունքից հոգնած մոր պես…
Մթության մեջ` ծովափին, պարում է դաշնամուրը…
Ու հոգեբույժը զննում է հերթական
սուրճի բաժակի`
սեղանին թողած համբույրի կլոր հետքը,
ու մի վերջին անգամ անավարտ օրվա
պատից կախում դատարկ շրջանակը,
որ գրեթե մերկ էր գունային սիմֆոնիայից
և որի պրոֆիլը հոսում էր ժամանակի երակներով…
*
Լույս… ես պաշտում եմ քեզ,
դու շոյում ես առավոտվա
երկնքի պես մաքուր
արտացոլանքը գիշերների…
…դու սահում ես դեմքերի
թաքնված գծերից…
չերևացող սարսուռ ես,
ու ծովագույն շապիկս`
քո աչքերում ծփող,
ճերմակ խուտուտ է
տաք մահճակալի ծիծաղների մեջ…
ու ամեն անգամ դու հեռանում ես
թրջված ոտքերով…
արթնացած իմ լուսնոտ,
դու դեռ փնտրում ես
գիշերվա թելերում խճճված քո ուղին,
իսկ ես կանգնել եմ իմ թաց շապիկով
գիշերվա հատակին,
ու ափերիս մեջ սեղմված գծեր կան`
քո բոբիկ երազից…
դու փափուկ ստվեր ես,
սևամորթ իմ լույս,
ու ես պաշտում եմ
քո բույրը ճերմակ…
լույս… չհեռանաս,
ես քո թիթեռն եմ…
*
դեղին ծաղիկներ,
դուք դեղին փոքրիկ թիթեռներ էիք,
որ պտտվում էիք չորացած սոսնձի
թափանցիկ թևերով.
ձեր թաց շրշյունը սարսռում էր մատներին,
ձեր քամին բուրում էր մերկությամբ արևի,
իսկ այստեղ փողոցն է`
խև գրիչով գծված
սուրճի շրջված բաժակ…
խաղաթղթերի տնակների մեջ
դեղին ստվերներ եք ու
վախենում եք, երբ թպրտում է
սոսնձված սիրտը թղթե թակոցից…
դեղին ծաղիկներ,
դուք դեղին փոքրիկ ծաղիկներ էիք
ու լույսի շուրթին կծկված բառեր,
ու դուք մրսում եք մենակությունից,
երբ թիթեռները ծաղիկների պես
ապրում են երկար
թելերի դեղին հայացքների մեջ…
դեղին ծաղիկներ…
ՄԵՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՎԵՐՆԱՇԱՊԻԿՈՎ
…քաղաքը, որ արթնանում էր ծափերից,
հագնում էր առավոտվա պես մաքուր վերնաշապիկը,
ու հեռանում`
թողնելով լվացարանից դատարկության պես կառչած մարմինը…
…և դռների,
ատամները ցավից սեղմած դռների միջից
կատվախոտի պես քնքշացած
մի կատու պարում է…
թռչունը, որ երգելու էր մի ուրիշ առավոտվա մասին,
հեռանում է`
թողնելով սեղանին թեյի բաժակը…
մերկ ու թափթփված անկողինը
իմ փոխարեն մրսում է մենակությունից…
ցնցուղից իջնող անձրևը ջղաձգվում է ձեռքերի մեջ.
ես գունավոր սրբիչով
թրջում էի հայելու կոպերը…
…թափանցիկ պղպջակների մեջ փետուրներ էին ընկնում…
…և թեյի բաժակը, որ հիշեցնում էր թռչունի ու առավոտվա մասին,
փշրվում է մտքում.
կատվի պարող ստվերը
դանդաղ ու շատ զգույշ մոտենում էր.
հուզմունքից հայելին փակեց աչքերը
ու շշնջաց իր սիրո մասին,
իսկ կատուն այնպես անգթորեն քրքջաց,
որ ես ծափահարեցի
ու
քաղաքը արթնացավ`
աչքերում անկողինների սրթսրթացող ու չհարդարված մենակությունը,
անձրևը,
որ պոկում էր կարոտի կախված շուրթերից օրացույցի էջերը
ու պատմում թռչունի մասին և առավոտվա,
երբ թեյի բաժակում մենակությունը
մի ստվեր էր փնտրում,
որ հագել էր առավոտվա պես մաքուր վերնաշապիկն ու հեռացել`
դռների ետևում մոռանալով ինքն իրեն ու կատվին,
որ ծիծաղում ու պարում էր`
ի նշան սիրո ու քնքշության հասցնող
կատվախոտի կոճակների…
*
Օրերը պտտվում են
մանկության գլխարկներով
ու նրանց ստվերները
ապրում են ժամացույցներում,
որտեղ թիկ-թակները
վերստեղծվում են մարդկանց
հրաշալի աչքերում…
Ծերերը մոռացել են աղոթքը
գիշերվա սապատում,
…ու գոլորշիացած ժամանակը
ստեղծելու է քեզ
առանց նախազգուշացնելու…
Կատվի կիսափակ աչքերում
փողոցում կանգնած
տիկնիկներն իր կանաչ քույրերին են հիշեցնում,
որ չծնված անուններով
մանուկների խաղերի պես
վերստեղծում են
մանկության ստվերներին…
պատից կախված ժամացույցների պես
նրանք կառչում են մոռացումի եզրից
ու պտտվում
կանաչ խաղերով…
Գիշերը շատ դանդաղ է օրորվում,
ու բոլորի կողքին շնչող
թափանցիկ քաղաքը
աղոթում է բաց պատուհանի առաջ
լավագույն օրերի գլխարկների համար
ու թիկ-թակների, որ պիտի ծնվեն…
*
Կանաչ մթության վայրի փաղաքշանքով
լցված աչքերում
փոքրիկ ու սև կատուները
թիթեռնիկների նման պտտվում են օդում…
կարմիր թևիկներով անհանգստությունը
մայրամուտի գոգնոցին է թափում
կանեփի բույրը, որի ճանկերում
փոքրիկ ու սև կատուներն են թռչում…
ու սրճագույն մարմնով մի աղջիկ
պարում է
թափանցիկ քաղաքի մեղավոր հայացքում…
խայտաբղետ շրջազգեստներից
խեղդված օդում ականջօղերի նման
կախվում է ծիծաղը, ու
թափանցիկ կիրքը` սրճագույն մարմնով,
փաղաքշում է կանաչ մթության
կարմիր թևիկները…
…մայյրամուտին կանեփի բույրից գրգռված
փոքրիկ ու սև կատուներին թվում էր, թե
օդում պարող թիթեռնիկները գնչուհու
սրճագույն աչքերից են պոկվել,
իսկ մայրամուտը` կանեփի բույրով,
զնգուն ծիծաղի թափանցիկ կիրք էր
քաղաքից հեռացող երջանկության համար…
*
Թող պարի ճերմակ երջանկությունը
ամենավերջին գրքի էջի հետ,
որ զգեստափոխված կարոտի նման
մեկ-մեկ թակում էր դուռը դարակիս…
լուսնի կիսատված շողերի միջից մի ուրվագծված
ինչ-որ կիսադեմ
թափանցիկ, երկար գավաթների մեջ
նռան հատիկ էր բաժանում… կարծես…
…արնոտ ափերից, հոգնած աչքերով…
տանձենու կարմիր տերևի տակից ինչ-որ ծղրիդ է
արծաթահնչուն ժապավեններով
նկարից իջնում…
…ու վարագույրի թարթիչների տակ ձգվեց երեկոն…
…փողոցի նման աղմկոտ, բարի…
բնանկարի տանձենու նման…
Թող պարի ճերմակ երջանկությունը
ամենավերջին գրքի էջի հետ,
որ զգեստափոխված կարոտի նման
մեկ-մեկ թակում էր վրձնած ապակին…
…համր կտավի կիսադեմի պես
փայտե աթոռ էր… փայտե ճռճռոց… իսկ նկարի մեջ
ինչ-որ ձիեր են խրխնջում վայրի… ինչ-որ նռներ են
թափվում ճյուղերի կանաչ աչքերի բիբերի միջից…
…կարմիր ու կանաչ գույներ են թափվում
թափանցիկ, երկար գավաթների մեջ…
հոգնած աչքերն են կապտած գիշերվա
թղթերից կաթում…
սևացած ճերմակ երջանկությունը
թող պարի վերջին գրքի էջի հետ,
որ արնոտ կարմիր ափերի միջից
դրախտի չորրորդ նրբանցքում ապրող
վրձնած ժպիտն է` փակված աչքերով…
…ուշացած կարոտ` զգեստափոխված նկարի համար…
ամենավերջին գրքի էջի մեջ…
*
…փշաքաղված մի արցունք հիմա կպոկվի…
…դողացող ձեռքը կգոռա…
…ասեղը կծակի ձեռքը… ու արցունքները կլռեն…
կապույտ վարագույրի տակից
կնշմարվեն մատնահատքերդ…
սպիտակը կկաթկթա ուռենու ճյուղերին…
կապույտը կխտանա օդում
բարակ մի ձայն կօրորվի ու մթնալույսը
կհամբուրի լուսնոտի պաղ շուրթերը
ես կփորձեմ ժպտալ իսկ հետո
կգոռամ…
կոկորդում կկանգնի մի բառ
ժպիտը կպարի ուրիշի համար
նուրբ շատ նուրբ շնչառությունը կդադարի…
մեղքը անմեղ հագուստով
ծաղիկները փաթեթավորված պաստառի յոթերորդ շերտիկով…
պարը չձայնագրված պարը
ու փշաքաղված կարոտը փշրված հայելու
փշուրների մեջ պտտվող բառի պես…
հարցականի պես ձգվող ճանապարհը
երակի պես ցավոտ…
…թիկունքից արձագանքված վախը…
ձայն…
փակված աչքեր…
ձեռքեր… կաթնագույն մատնահետքեր լուսնոտի
աչքերում…
<<տառապանք>> բառը չորանում է լվացքի
պարանին… անձրևի ժամանակ…
ՍՊԱՍՈՒՄՈՎ ՎԱՐԱԿՎԱԾ ԳՐԻՊ
Կաթնագույն վարագույրի պես վերից վար ձգվող
առավոտը ինչ-որ մեկին է սպասում.
դուռը չփակվեց… օրը ճմրթված թղթի պես
շպրտվեց աղբարկղ…
դռան ճեղքից սողոսկած գիշերը
կամացուկ ճչաց, որ… մթության մեջ չլսվի…
հոգևարքի մեջ ընկած աչքերը լռում էին.
աստղերը թիկունքով էին կանգնել…
(աստղը կիսափրկված ձայն է, որ լսվում է ցնցվող
հեռախոսից… որը սպասում է)
…հեռախոսի կոկորդի հազը…
մի աստղ շրջվեց…
դռան ճեղքից երևում են սփռոցի
ճերմակ ծաղիկները,
… ճերմակ սփռոցը…
ժամացույցը կաթկթում է
թանաքոտ թիկ-թակով.
լանջաբաց գիշերանոցով գիրքը հպվում է
սփռոցի ուսերին,
կամաց-կամաց թիկ-թակը վերածվում է թնկթնկոցի
(…ու սարդոստայնի պես ձգվում է ժամանակը`
մարմնին`մենակությունից դողացող արցունքներ, որ
զրնգում են հեռախոսի բթացած ականջներում),
ճմրթված թղթի պես օրը
եղունգները խրում է ափերի մեջ,
դռան ճեղքից երևում է
լանջաբաց գիշերանոցով գիրքը…
Նայեց աստղին: Ժպտացին: Ծանոթներ էին:
- Մթության մեջ հնարավոր չէ գրել, - օտար ձայնով
շշնջաց ինքն իրեն: Վերցրեց լուցկիների տուփը
(հիշեց Անդերսենի լուցկիներով աղջկան).
լանջաբաց սինթետիկ գիշերանոցը
սարսռաց. մարմնին ճմրթվող թղթի
հոտ զգաց…
աստիճանաբար սենյակը լցվում էր
դողացող արցունքների
ձայնազուրկ թշշոցով. սենյակի կոկորդը քերում էր
սաստկացող հազը.
ժամացույցը վախեցած շուրջը նայեց.
ինչ-որ մեկը հետևում էր նրանց:
Դռան ետևում սպասում մերկ մարմինն էր…
*
Օրերը ծխախոտներ էին ծխում,
ու փողոցների մոխրամաններում կուտակվում էին
դժգոհության քաղցած մոխիրները…
…խաղողի մերկացած ողկույզը
լվանում էր քաղցրացած
մատները.
թրջված սրբիչները մրսում էին
սեղաններին ու հաճախ բողոքում
թոքերից:
Օրերը ծխախոտներ էին ծխում,
ու որպեսզի հաճույքը չավարտվեր,
մատներով ծածկում էին
գրքի վերջին երկու բառերը,
ափսոս, աչքերը կնոջ նման
նախապես գիտեին ամեն ինչ…
Օրերը ծխախոտներ էին ծխում, ու
ծուխը խաղողի որթի պես
բարձրանում էր լուսարձակներով,
և լույսը` կանաչ կամ սև աչքերով,
կնոջ նման նախապես
գիտեին ամեն ինչ…
ՄԻԱԺԱՄԱՆԱԿ
Վարագույրի մատների միջից
ես փնտրում էի քեզ. հեռվում
հոգնած հագուստներս հանգստանում էին
աթոռին ու երազկոտ մտածում քո մասին.
դու ամենուր էիր,
սև ու սպիտակ ստեղներից սահող
օծանելիքիդ բույրը բարձրաձայն ծիծաղում էր
երաժշտության ձայնով,
անտանելի ցավից ես փակել էի ականջներս,
որովհետև անձրևը քո ձայնով էր շոշափում
պատուհանների թափանցիկ կոպերը,
վարագույրի մատների միջից սիրտս
թնկթնկում էր ու քեզ փնտրում,
ձեռքերս անգիտակցաբար պոկում էին
վարդի թերթիկները,
ստեղներից կաթկթող երաժշտությունը
օծանելիքի պես էր բուրում,
իսկ ես նվագել չգիտեի,
ու մատներս առանց քեզ այնքան մերկ էին,
ու անձրևի կաթիլներն այնքան մենակ էին իջնում,
երբ դու ամենուր էիր ու չկայիր
միաժամանակ…
*
Դու այնքան հեռու ես, սիրելիս,
որ պահում եմ շունչս զգալու համար
ձեռքերիդ հպումը…
ինչ-որ մեկը թարթում է աչքերը
վայրկյանի կիսափակ կոպերի ետևում.
ես այստեղ եմ,
իսկ սիրտս դեղձի կորիզի նման կիսվել է,
ներսում դառնահամությունից սմքած
հայացքդ է…
ու աչքերդ,
որ ամեն կերպ փորձում էի ջնջել,
ավելի տաք էին ժպտում ու անտանելի
տաքությամբ էին լցնում
վայրկյաններից խեղդված օդը.
քամին շոշափում էր գիշերով լցված պատուհանները,
ու ծովաստղիկները որոշեցին չիջնել վարագույրից.
ավազե արձանիկները
անձրևի գծած տողերում
անքնությամբ տառապող նոտաներ էին,
աստղերը երկնքից մոռանում էին ընկնել.
Հետո պարզվեց, որ ինչ-որ մեկը
անհաջող կարկատել էր նրանց,
տողերի պես կախված թելերում
ավազե արձանիկները
թափահարում էին ձեռքերը
ու բարկացած քայլում ետուառաջ,
ինչ-որ մեկը գոռում էր
ապակե շշի միջից,
ափսեները ջարդվում էին խոհանոցում,
իսկ սևամորթ մի տղա
երգում էր հրաշալի աչքերի մասին…
ես ջնջելուց մաշված բռուննքերս սեղմեցի
աչքերիս, իսկ երբ բացեցի,
ծովաստղիկները իջել էին վարագույրից,
ու ես վախենում էի քայլել,
ու նրանց համոզում էի, որ բարձրանան վերև,
որովհետև վայրկյանների
փշրված մարմիններով լցված օդը
սառն էր ու դառնահամ,
իսկ սիրտս լողալ չիմացող ձկնիկի էր նման…
Ես այդտեղ էի, սիրելիս,
բայց հիմա ինձ կարկատել են
երկնքին, իսկ ես վախենում եմ բարձրությունից,
ու ավելի դժվար է երազանք պահելը,
երբ դու այնքան հեռու ես, սիրելիս,
երբ վայրկյանի կիսափակ կոպերից
անքնությամբ տառապող նոտաների նման
սահում են լուսնոտներն ու
իրենց ավազե ստվերները
դեղահաբերի կրկնությամբ թողնում տողերում…
…ու դժվար է մտքի մեջ սոսնձով միացնել
դեղձի կիսված կորիզը, սիրելիս…
դու այնքան մոտիկ էիր, սիրելիս…
*
...սիրելիս... այսօր լուսինը
մի քիչ խոնավ էր... ու ես մատներով եմ
որոնում բառերը... որ թաքցրել եմ
չկորցնելու համար
իմ բռունցքաչափ գրպանիկի մեջ:
...գիշերագույնը մի քիչ երկար էր,
ու նախավերջին անգամ էր հնչում
հորանջող մոմի ծուխի պես բարակ,
բարակ մեղեդին...
ու մենակության մոխրամանի մեջ
ստվերները մեր կծկվել էին կարծես.
ես եղունգներս սեղմել էի կրծքիս,
ու բռունցքաչափ գրպանիկի մեջ
լուսնի կիսատված ժպիտն էր բարակ...
...սիրելիս, այսօր
ես խարխափում էի քո աչքերի մեջ
ու մատներով էի փնտրում մեղեդին,
որ ուշացել էր թղթե գնացքի վերջին երամից...
...սիրելիս, այսօր ճյուղերով լցված
երկնքի միջից
լուսինը մի քիչ խոնավ էր ժպտում...
...սիրելիս... այսօր...
*
...ու ես փակցնում եմ լուսամփոփների`
թախիծով լցված միայնության մեջ
մարմինս` ծածկված վերջակետերով...
...ու լոգարանում դեռ սրթսրթում է լույսի հայացքը`
կախված ցնցուղի անձրևաջրից,
ու ես սեղմում եմ բռիս մեջ պահված
սարսռող ջուրը...
...ու ձայնի հետքը`
սառույցի պես տաք կծկվում է դանդաղ
խոնավ սրբիչին...
...ու ես կարում եմ թմրած ասեղով փակագծերից
հոսող մարմնիս
սպասումի կանաչ, ցուրտ հատիկները...
...ու ջղաձգված ջուրն էր կաթկթում
կանաչ ծորակի` կարոտով լցված թույլ երակներից...
...ու էլիպսաձև թախծի աչքերով իմ հոգնած օրը
մերկանում էր լուռ, իսկ փողոցները`
կառչած ցնցուղից,
բազմակետեր էին միայնության մեջ,
որ ես փակցնում էի լուսամփոփների`
օրվա թախիծով լցված կոպերում...
*
Շրջիր էջը, խնդրում եմ,
ես վախենում եմ, որ ... կշշնջամ
քո սիրո մասին... ու ալիքները
կպտտվեն խենթացած... փողոցը
կդատարկվի, ինչպես ջրի բաժակը
բալի կորիզներից, ու ես ամանին
կնկարեմ աչքերդ...
...մթությունը և սիրահարված ծովը...
գունատ է լռությունը...
և քամին, որ սիրում է ծովափի աղջկան...
(ինչ-որ փոշու վրա
մատով սահեցնում են անունդ),
թաց մթությունը` հեռախոսազանգի նման
անսպասելի... ծովի թարթիչներից իջնող
ջրի կաթիլը, որ ընկնելուց առաջ չի մտածում
փշրվելու մասին... անսպասելի դողը,
որ սահում է մատների միջից...
Շրջվիր...
դատարկ փողոցում կքայլի մի զգեստ...
պատուհանից ինչ-որ մեկը կգոռա...
ալիքները կվազեն, ես կպարեմ քամու հետ,
ու մենք կպատկերացնեն, որ փողոցը
սիրահարված ծով է,
լուսնի ստվերը կկաթի
արտացոլվող առագաստներին...
Հետո անձրևը կգրկի ուսերս, ու ես կպարեմ
քեզ հետ, ու կպտտվենք խենթացած,
ու կվազվզեն ալիքները...
թարթիչներից կսահի սպասումը, ու ես
կշշնջան սիրո մասին, երբ համբուրվում են
քամին ու ծովը մայրամուտի տաք
տաք հիշողությամբ:
Շրջիր էջը, խնդրում եմ,
ես վախենում եմ, որ կանհետանաս`
թողնելով միայն մատնահետքերս` որպես վկաներ քո սիրո մասին...
*
հեռանալիս խնդրում եմ փակիր
դռների կիսաբաց շուրթերը
քո տաք աղմուկով
շրխկոցները բազմակետեր են
քամին թափվում էր լույսի մատներից
տևողությունը տաքուկ ցերեկվա
գիշերվա ընդհատ շնչառությունն էր
ես քո ներսում էի ու
փորում էի զգալ երբ եմ ծնվելու
և միշտ ծնվում էի կեսգիշերին մոտ
ու հիշողությամբ փորձում էի սրբել
մայրամուտների այրող քունքերը ու
բաբախները...
երբ հեռանում էի
դռների միջից
մայրամուտը միշտ փափուկ էր ու տաք
ու նրա ճախրը թեթև էր թվում
շապիկի միջից ծնվելուց առաջ...
*
Ես գրպաններս լցնում էի
խելագարեցնող ռոքի թեթև
հանգստությամբ
ու վազում դուրս, որտեղ իմ փողոցը`
թանաքոտ մատներով,
հիշողություն է`
դպրոցական տետրի կազմի պես բարակ,
թափանցիկ ու նոր...
վազում եմ,
գրպաններս
ծանրությունից կախվում են.
երաժշտությունը փշաքաղվում է.
նոտայի հագուստով փոքրիկ մի ստվեր
տղայի շարժումներով բացում է դուռը,
և նա ու ազատությունը միասին
շնչասպառ իջնում են աստիճաններով
ու վազում փողոց,
որը շնչում էր
խելագարեցնող ռոքի թեթև
հանգստությամբ...
*
- Ես մի օր ինքնասպան կլինեմ, -
ինքնասիրահարված գոռում էի ես`
ծամելով յասամանի դառնահամությունը...
...սենյակում մատնահետքերից պոկված
արնահոտն էր գլորվում:
Ես ոտնաթաթերիս ծայրով
կանգնել էի արցունքներիս վրա...
...մորս անհանգստությունը
ներխուժել էր սենյակ...
...մորս տագնապը ջրի գույն ուներ...
...ու արցունքները
հանգստացնող դեղահաբեր էին հիշեցնում:
Ես դեռ ժպտում էի` հայացքս կախած
շագանակագույն վերարկուի գրպանից...
...մատներիս արնահոտը գլորվում էր
դանդաղ, մինչ ես ծամում էի յասամանի`
հինգ թերթիկ ունեցող դառնահամությունը...,
փողոցը խշշում էր` ասես ջրի շորակը
մոռացել էին փակել...,
սևն ու սպիտակը նարդի էին
շրխկացնում` փորձելով ցրել
առաստաղի անձրևաբեր փետուրները.
երկու հրեշտակ երեկ կռվել էին...
- Ես մի օր ինքնասպան կլինեմ, -
ինքնասիրահարված գոռում էի ես,
իսկ ջրի ծորակը մոռացել էին փակել,
ու փողոցը լցվել էր
մորս արցունքոտ տագնապով...
ԿԻՍԱՏ ԴԻՄԱԳԾԵՐԻՑ
…մեր սենյակում լռությունը խեղդվում էր հազից,
Իսկ երակների պես կապտած
քաղաքի փողոցներում
գրքի ծարավից ուշաթափվող մարդիկ
շտապում էին գնել կամ վաճառել
պահածոյացված նոտաներով լցված
արտասահմանյան տոմսերը.
քամելով` կարող էիր լսել
ջրալի հատվածներ
Մոցարտից կամ Բեթհովենից…
…ու մինչ մենք մեծանում էինք,
եղբայրներիս շալվարները փոքրանում էին
ամեն հաջորդ լվացքի ժամանակ,
իսկ մեր սենյակի
պատերի ու մեր ատամների տակ
ծամծմվում էր մաստակի պես ձգվող
ինքնասպանությունը…
…օդում թռչող ձկները
կարոտի մեծ-մեծ պղպջակներ էին
բաց թողնում, իսկ կողքի սենյակում
հայրս անչափահաս ծխախոտի
ծուխը կուլ էր տալիս ու շտապում բացել
արտասահմանից մեզ ուղարկվող
պահածոյացված նոտաների տոմսերը, որ
համեմատաբար ավելի թարմ էին,
և լռությունը խեղդվում էր հազից…
…ու մինչ եղբայրներս հագնում էին
կարոտի օսլայած շալվարները ու վազում դուրս`
փողոցներով մեկ գոռալու վաճառվող տոմսերի մասին,
ես օդում ձկնիկների հետ թռչել էի
սովորում ու հետո էլ կուլ էի տալիս
պղպջակները կարոտի ու հիշողության,
որ մնացել էին իմ մեջ ծնվելուցս շատ առաջ:
*
Ես ինձ այնքան էի սիրում, որ
անգամ հորս հայացքում
ինձ ավելորդ էի զգում:
Հորս հայացքն աշխարհի
ամենատաքուկ վայրն էր,
ես` աշխարհում
ամենաինքնասիրահարվածը:
Երբ գիտակցեցի, արդեն ուշ էր,
ինչ-որ մեկը ինձնաից շուտ
քերել էր առաստաղին կպած
երաժշտությունը…
…նոտաները
վիրավոր թռչունների պես
թպրտում էին հորս
հիշողության ձեռքերի մեջ…
Հայրս ինձ էր նայում, ես` նրան:
Երկուսիս հայացքում էլ
երաժշտությունը թույլ
արնահոսում էր…
*
…Լայն բացված աչքերով իմ տխրությունը
բարակ մի մազ է թերթերի վախեցած էջերի արանքում…
…սրած մատիտների մնացորդները զսպանակվող
ստվերներ են, որ երկարում են
երաժշտության մազերի նման, որ քամու մատներով
պատուհանից սահում են ներս ու
անշտապ վայրկյանների պես հանկարծակի
սեղմվում են օդի երակների մեջ ու… գրկում
սենյակի
կապտած պարանոցը…
…պարանները երկարում են ու օդից
կախվում են անձրևի անշտապ գծերի նման, որ
սպասում են կանգնած.
վախենում են հողից, որ չափից դուրս տաք է ու
հյուրընկալ…
<<Անձրևը վախենում էր իջնել, սիրելիս, իսկ մենք սպասում էինք նրան…>>:
…շախմատի քարերը պառկած էին մնացել.
քնած էին երևի ու երազ էին տեսնում…
…գրքերը` չվաճառվող ու չափազանց հարազատ,
դատարկ ու էլի շատ հարազատ օծանելիքների
տուփերը,
որ կանգնել ու ինձ էին նայում…
Իսկ ես փաթաթվել էի խոնավ սրբիչով,
ու կիսամերկ հայացքս դանդաղ մրսելով`
շրջում էր պարային ռիթմի հիշողությամբ…
երաժշտությունը քրքջում էր ու ծխախոտի սիրելի ծխի նման
հպվում սրբիչին ու մարմնիս.
ես ինձ զգում էի մատիտի նման, որին
սրում են վերջակետերի` դռան պես փակվող
շրխկոցի համար…
…օրվա տխրությունը` լայն բացված աչքերով,
պարզապես հոգնել էր ու մի վերջին անգամ փորձում էր չքնել
ցավազրկող քնաբերից.
մատիտները կարողանում են արթուն մնալ մի ամբողջ տարի…
*
…ու կանաչ ժամանակը, որ փայտե հովհարով
ցրում էր օրերի աշնանային, գարնանային
օծանելիքի բույրը…
ու ժամանակը
ժպտում էր և ուղղում խոպոպները,
իսկ հետո որոշում էր անձայն հեռանալ`
սեղանին թողնելով ծիծաղի փշուրները…
…իսկ ես սիրում էի իմ կանաչ շրջազգեստով
պտտվել սենյակում, ինչպես
պարահանդեսից ուշացած բոլոր աղջիկները,
որ մոռացել էին իրենց թևերը
թողնել երկնքում…
…իսկ սպասումի վարագույրները
այդպես էլ չհեռացան իրարից
ու մինչև ներկայացման ավարտը
այդպես էլ կանգնեցին` ձեռքերում սեղմելով
հայացքների` ծափերից պոկված սարսուռը,
ու խեղդվելով թանկարժեք մուշտակի տակ
օծանելիքի բույրից…
…փայտե հովհարը շրջում էր
դահլիճում,
ու մենախոսության
կիսափակ աչքերից սահում էր օրը`
արցունքի մի պատառ,
ձեռքերից այն կողմ գտնվող բոլոր նրանց համար,
ովքեր ցանկանում էին պտտվել սովորել…
…ու թեև ես սիրում էի ընկնելու աստիճան
պտտվել սենյակում իմ կանաչ շրջազգեստով,
վարագույրները
սկսեցին հակառակ իրենց կամքի բարձրանալ,
ինչ-որ մեկը հիշեցրել էր, որ նրանք
մոռացել էին թևերը թողնել երկնքում ,
ու երբ վարագույրները
վերջնականապես անհետացան` օդում թողնելով
ակնթարթների պես ճերմակ սպասումի փետուրներ,
բեմում կանգնած շփոթված ոտքերս դողում էին,
հետո հիշեցին, որ ընդամենը
սենյակում էինք,
ձեռքերես ուղղեցին խոպոպներս,
և սեղանին, որ շպրտեցի ծիծաղի վերջին
փշուրները,
մենակությունը` օրորվող թեյի կարմիր բաժակում,
հիշեց, որ օրվա կիսափակ աչքերից
սահում էին արթնացած
փոքրիկ երջանկությունները…
…ես ձեռքերս բարձրացրեցի վեր…
…ու թեև ես ուշացել էի
երբևէ եղած բոլոր տեսակի պարահանդեսներից,
կանաչ շրջազգեստս
ընկնելու աստիճան սկսեց պտտվել սենյակում,
մինչև որ վերջնականապես անհետացավ`
օդում թողնելով ակնթարթի պես ճերմակ
սպասումի մի փետուր…
…մենախոսության հիշողության մեջ
փայտե մի հովհար էր թռչում…
Ժամանակը ձեռքերը բարձրացրել էր վեր…
ԲԱՐԵՎ
…թվում է` մենք երկուսով ենք կանգնել
Ժամանակի մեջ ու… սենյակում,
որտեղ ամենի ինչ թափանցիկ է, անգամ
հայելու շուրթերը, ես կանաչ եմ...
քո ժպիտը մի քիչ բեկբեկուն ու…
ինձ նմանները ավելի շուտ են ապրել ու հիմա չկան.
դու ինձ նման ես… ու ինձանից հետո ես ծնվել,
իսկ ավելի շուտ ծնվածները
չափից դուրս շատ են հավատում, որ
ամեն ինչ սահմանելի է և անլուծելի…
ես ատում եմ դռները… կիսաբաց աչքերով…
ու կիտրոնի ծառը, որ հեռվից մանկության
կիսաթթու բույրով է խոսում,
միայնակ է թվում…
նա լքված է իր մարմնից… ու ես
հեռանում եմ սենյակից, որտեղ թողեցի մարմինս…
…ես հիմա կիտրոնի ծառի նման կարոտում են նրան…
սենյակի դռների փոխարեն պատեր են`
չափից դուրս ամուր,
չափից դուրս շոշափելի,
ու ես հաճախ եմ
ներողություն խնդրում մտքում` չհավատալով
իմ ու դիմացինիս գոյությանը…
…թվում է` մենք երկուսով ենք միայն
ու չափից դուրս է ամեն ինչ…
որովհետև
շատ տարիներ առաջ ցամաքել են հիշողությունները
ծերացած մատների նման…
ծիծաղող հեռախոսի դողացող ձայնի պես…
ես միայնակ եմ, ու հեռախոսը, որի մյուս ծայրում
դու ես, չի խոսում ինձ հետ…
առանց նրա մենակությունը կիտրոնի
ցնորված հեքիաթ է հիշեցնում,
որ ստեղծվեց ինքնիրեն ժամանակի ընթացքում…
Գուցե ինձ թվում է, բայց մենք ընդամենը
երկուսով ենք կանգնած գնացքում
(ստվերները չեն նստում), ու քամին,
որ քեզանից չի պոկվում, ինձանից
ավելին է պահանջում… քամին…
ձայները դանդաղ մահանում են, ավելի
դանդաղ` ծնվում,
ես փակ սենյակում եմ, բանալին կորցրեցիր,
այստեղ պատուհանը երկնքում է,
պատերը մարդիկ են…
ես նրանց ստվերն եմ…
…դու քեզ մոռացել ես ժամանակից դուրս,
Իսկ ես շնչում եմ առանց քո ներկայության ու
թեև թվում է, թե մենք երկուսով ենք,
ժամանակը փակում է աչքերը
կրծած եղունգները չտեսնելոը համար…
հայելու թափանցիկ շուրթերը քամին
ներկում է թույլ շնչառությամբ ու թվում է`
ես կանաչ եմ ժպտում, իսկ քո ժպիտը
բեկբեկուն է քիչ ու ինքնավստահ…
ես ու կիտրոնի մահացող ծառը սպասում ենք քեզ…
ժամանակը դեռ շնչում է կամաց…
ծառը ապրում է…
-Բարև, չուշացա՞…
*
Վան Գոգին
…կբարևես բոլոր խրտվիլակներին,
ագռավներին ու գայլադեմ մանուկներին,
որոնց սպանել են իրենց մայրերը
ծնունդից ժամեր անց…
բոլոր կայսրերը
դիմախաղով են ապրում,
ծերացած դիմախաղերը քչացել են հիմա…
…ագռավներով լցված երկնքում
միայն մեկ ականջ կա, ուր
թևաբախյունները մերկանում են
փայլատ խրտվիլակների աչքերի նման,
աչքերի, որտեղ բիբեր չկան.
կոպերը փակ են,
ինչպես կարդացված գիրքը, որն
արդեն ձգում է չլսվող պայթյունների
լինելիության կորագծով…
արձագանքված դողը փետուրի
մարմնիկից տարածվող խզբզոցն է,
որ թղթին է փշրվում
ցուրտ արցունքներով.
խրտվիլակների ծղոտե մատներից
կաթում է մրսած վախը. դողում է…
դողում են ագռավներն ու
զգուշությամբ հպվում երկնքին…
նրանք կորցրել են իրենց
թևաբախյուններն ու կռռոցը,
որ տարածվում է
բոլոր ցուրտ արցունքների միջով…
կորցրել են ինչ-որ մեկի ականջում…
փետուրների խզբզոցը միայնության մեջ
ծերացած դիմախաղերի
ընդհատ մարմիններն են,
որ մերկ են հեռանալու, որովհետև
գայլադեմ մանչուկը
չէր մոռացել ծնվել
սպիտակ ագռավի կտրված ականջում…
ԹՌՉՈՒՆԻ ՀՈԳԵԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
մենք ուշացել ենք գնացքներից…
ինքնաթիռները անցյալից կախված են
թելով, և ընդամենը
պտտվում են` հուզված թևերի մերկությունից…
օրերը խաչբառեր են լրացնում,
ու ինքդ քեզ նվիրած ծաղիկների մտքում
ինչ-որ մեկը զանգում է քեզ. ես չեմ.
ինձ մոռացան գնացքի մեջ, որը չկա…
հեռացավ մենակ, ու ես օրորվում եմ
ինչպես արևածաղիկը քամուց,
ու ես որոնում եմ ստվերներին, որոնց
կամային շուրթերից բառերը փաղաքշանքի ու
խղճահարության ենթատողերով էին շրջում.
շիկացած դիմակները չխկչխկացնում են
կտուցները (հեռուստացույցի երևակայությունը
նկարիչներին ցլամարտիկի գույնով է
պատկերացնում)…
կատաղած մի ցուլ գետին է տապալվում
սրերի` անզորության պես խոցված հարվածներից.
շրջազգեստի պես բարձրացող ու իջնող
կտորը` արևահամ ծիծաղից շիկացած
ու դառնահամությունից մաշված շուրթերով,
պարում է…
փոշու մեջ ռունգերից պոկված
եղջյուրավոր
ազատությունն է. մարդիկ այդ են
նախընտրում, թեև…
հողը դողում է
(քրտնած վագոնները վազում են գոռալով
ու շնչասպառ),
հողը դողում էր հուզմունքից. ստվերները
մարդկանց ուղեկցում են խղճահարությունից.
(բարձրացող գծերը շրջվում են ու
գլուխը կախ մտածում էլի մարդկանց մասին,
որ ինքնաթիռներից վաղուց իջել են`
պարից հոգնած ու լարվածության շալը ուսերին…)
տապալված ցուլը աչքերը փակեց,
որպեսզի ավելի լավ տեսնի բարեկամորեն
տանջվող դանակ-սրերին…
հողը դողում էր զայրույթի պես կծկված ստվերներից.
նրանք ատում էին մարդկանց, որովհետև
հենց ատելության մեջ էր ամփոփված
սիրո բարձրագույն աստիճանը…
իսկ հեռացող գնացքում գոռում ու ճչում
կամ պարզապես խաղում էին
երեխաները
ինքնաթիռներով…
…ՈՏՔԵՐՈՎ ԿԱՄ ԹԱԹԵՐՈՎ, ՄԻԵՎՆՈՒՅՆ Է…
ես բարակ ասեղով պայթեցնում եմ
լռության պղպջակները, ու
վախեցած թթվածինը,
լողալ չիմացող կատվի նման,
ճանկռոտում է մի քիչ դառնահամ օդը…
արևածաղիկ վաճառող տատիկը
խռթացնում է
օրվա պես կիսաքաղցր խնձորի
չորդնած հատվածը ու
մենակության պես ցավոտ ոտքով
քշում կատվին, որն առավոտից
նյարդաթելի պես ձգված փողոցը
լցրել էր մռռոցով ու աչքերի կանաչ գույնով…
իսկ ոտքը, միևնույն է, պայթում էր ցավից,
և տանը
հաստափոր Պռոշյանի ու նիհար Էլիոթի
արանքում քնած ծրարի դրամը
շատ քիչ էր նաև լավ բոված, աղի ու անալի
վարձերի համար, որոնց չափսերը
էլի նորաձև են`
88-սովածություն-91 և, անպայման,
Լույսը անջատած սենյակում…
…իսկ հիմա…
դե ձմեռային բառերը ամառային հագուստով
սեթևեթում են`
չհասկանով, որ վերջում բոլոր
բառակապակցությունները խմում են անհետացող
մի լուծույթ
ու հեռանում աշնանային անձրևի նման,
որ կաղում է մի քիչ ու
որի աչքերը ջրից ցավում են…
գիշերվա ձայներիզը պտտվում է դանդաղ,
իսկ երազները կիսաբաց դռներ են`
միաչքանի կամ անգույն,
ու սեղանը, որի մյուս ծայրում ոչ ոք չկա,
շարունակ ձգվում է սպիտակ ձայներիզի նման
ու կանգ առնում ընտանեկան լուսանկարի տակ,
որ բաղկացած է
առողջ խնձորից ու ձեռքերից
և
առողջ ու կաղ ոտքերից.
ինչ արած…
երևի այսօր էլ չճաշես, թողնես անավարտ
քո բոլոր նախաճաշերի ու
ընթրիքների նման,
որն այդպես էլ չկարողացար խտացնել
մեկ օրում…
քարացած երազները հատիկ-հատիկ
ջարդուփշուր եղած հրեշտակի թևերով
խցկվում են երակների մեջ.
ծանր է նրանց հետ քայլելը, մանավանդ,
երբ գիտես, որ բավական երկար ժամանակ
ոչ ընթրել ես, ոչ էլ ճաշել,
ու քաղցած սեղանը շատ փոքր է մեկի համար,
ինչպես քնաթաթախ բարձերը`
մենակությունից սրթսրթացող անկողնում…
- կոշիկներ, ինձ չնայեք ձեր մաշված քթերով…
դուք այնքան լավն եք, այնքան հինը, այնքան սովետական…
…ականջներս կատվի կանաչ մռռոցով են լցվել,
բարակ ասեղներս էլ տարան,
պայթեցրեք, խնդրում եմ,
լռության պղպջակները,
վախեցած թթվածինը
լողալ չիմացող կատվի նման
թող ճանկռոտի թաթերով այս դառնահամ օդը…
ես շնչել եմ ուզում… կաղ ոտքով…
*
Աղոթիր… ոչ աստված կլսի հանկարծ
դարեր առաջ…
խզված մի ձայն
թող խլվի երգը պարը քայլերը տողը տառը
եթե չկա իրիկուն որ կախվի
երկնքի սևացած թելերից…
թանաքագույն մի երազ
արնաքամ էր լինում
անապատում արյան հոտառությամբ
խերը
ակթիլ-կաթիլ քամվում էր
օրվա հիասթափված կոպերից
կաղկանձող ձանձրույթ էր մեռնում
ետևից քարշ տալով քարերի
պլոկված մարմինը…
կմախքները կախվում են օդում ու
պսպղացող թրերը կրճտացնում են ատամները…
երակներից հոսող ցավը լճանում է
1915 թվականի ճակատին…
մարմինները բարձրանում են խաչին
որ փտել է դարեր առաջ
հևացող մեղքից…
ու կրկնությունը
խելագարության բիբն է որտեղ
ինչ-որ ժամանակ ինչ-որ ազգ
երկրորդ անգամ է խաչել Հիսուսին…
ես չեմ տեսել բայց գիտեմ
իմ արյան կոպերում վախեցած
քարերի փշուրներ են ապրում…
ձայն… մեղավոր չեմ…
աղոթիր… ոչ աստված կլսի հանկարծ
դարեր առաջ. ոչ խզված չէր լինի ձայնը.
շոգ էր…
ուրեմն աղոթեմ…
…ոչ աստված կլսի հանկարծ…
*
Դիմացի շենքի հինգերորդ հարկում սովորական մեկը լվացք է փռում` վերնաշապիկ, տաբատ, իսկ ամենավերջում` ամենասովորական գարուն… իսկ ես արևը սխալմամբ աջ գրպանի փոխարեն դրել եմ ձախում և էլի մոռացել եմ կարել ձախ գրպանս… ու հիմա մութ է… փողոցում թղթից պատրաստած ինքնաթիռը մրսում է, և անհրապույր ու լքված կատուն, որ ամբողջ մի օր սոված թափառել էր բակից բակ, փորձում է գիշերվա սև կոստյումը (ինչպես միշտ թևերը երկար են)… Ծառի տակ նստած շունը բարկացած հանգցնում է ծխախոտը ու մի կողմ շպրտում խաղաթղթերը…
Մի աստղ ծուլորեն հորանջում է ու սկսում նիրհել…
Արևը ելնում է գորգի տակից, ապա արագ-արագ կոճկում վերնաշապկի կոճակները, խմում կիսաքաղցր թեյն ու աստիճաններով բարձրանում վերև…
…ներքևում արթնանում են շենքերը, խռպոտած ձայնով մի ստվեր մռթմռթալով անցնում է փողոցն ու կորում ճաղատ ամբոխի միագույն մազերի մեջ, իսկ դիմացի շենքի հինգերորդ հարկում մի անգույն սենյակի կողպված դռան ետևում արցունքներն է սրբում մի փոքրիկ ջրահարս…
*
Լուսամուտի ետևում ծառն էր. ճյուղերից բռնվել էին տերևներն այնպես, ինչպես կբռնվեին թրջված մարդիկ լվացքի պարանից…
Վարագույրի ետևում քնած երեկոն արթնացավ ու շարունակեց քանդել պարոն Օրվա գործած թիկնոցը: Մոխրագույն թելերը քանդված աղմուկի նման կաթկթեցին ծառի ճյուղերին ու քայլող հագուստներին, որոնք բոլորն էլ տոնական էին, միայն մեկն էր շատ ուրախ…
Հետո քամին աշխատանքից վերադարձավ. լուսամուտի կողպեքը հիշեց մի երգ փափուկ խաղալիքի մասին:
Տերևներն ավելի ամուր բռնվեցին ճյուղերից, իսկ թրջված մարդիկ, որ հասցրել էին անձրևի ժամանակ չորանալ և կորցնել զարմանալու ունակությունը, հորանջեցին…
Լուսամուտի ետևում, ինչպես մեկ տարի շարունակ ապացուցում էին տերևները, ծառն էր…
Ոչ մի տերև չէր շարժվում, բացի մեկից, որի վրա քամին նկարել էր իր գլուխգործոցը` <<Չավարտված կեսօրը>>, և որպես հեռախոսահամար թողել էր մի թրջված մարդու ուրախ հագուստի գրպանում…
ՉՏՊԱԳՐՎԱԾ ԼՌՈՒԹՅԱՆ ԵՏԵՎՈՒՄ
ՄԻ հարբած նարնջագույն փողոցի էջին ցրված մարդկանց պատմում էր սիրո մասին, և երբ գոռաց, որ երգը վաղուց է վերջացել, իսկ ինքը մնացել է, բոլորը ծիծաղեցին…
Հետո երգը վերջացավ, ու ինքը մնաց դատարկ էջի ամենավերջին տողի նախավերջին երկու բառերի արանքում…
Հետո քամին պտտվեց նկուղում գտնվող հին ձայնասկավառակի վրա…
իկսկ երգը վերջացավ շատ հանկարծակի…
…ու երբ ինչ-որ մեկը ձեռքը տարավ, որ միացնի… հիշեց, որ երեկ սենյակում հայելու միջից անծանոթ էին հիշեցնում, ուրեմն թող ոտքերը երևան… իսկ հետո, երբ ձեռքը տարավ, որ երգը միացնի… լսեց, որ սենյակում ինչ-որ մեկը նույնպես լալիս էր բարձրաձայն… Կիսածածկված հայելուց քայլող ոտքերը կանգնել էին, ու հետո, երբ փակված աչքերով պոկեց սավանը, և երբ աչքերը այդպես էլ գետնից չբարձրացրեց, ահմոզվեց, որ ինչ-որ մեկը նույնպես բարձր լալիս է սենյակում…
Երբ շրջվեց, հայելին դատարկ էր, միայն ոտքերն էին կանգնել ու դողում…
Մի հարբած նարնջագույն փողոցի էջին տառերի պես ցրված մարդկանց երեխաներին պատմում էր սիրո մասին, և երբ գոռաց, որ երգը վաղուց, շատ վաղուց է վերջացել, բոլորը քրքջացին…
Իսկ հետո երգը վերջացավ, ու ինքը մնաց դատարկ էջի ամենավերջին տողի նախավերջին երկու բառերի ետևում, որտեղից ավելի լավ էր լսվում նկուղում քնած քամու շնչառությունը…
…իսկ երգը վերջացավ շատ հանկարծակի…
*
…Իսկ հետո ես տխրեցի ու որոշեցի հեռանալ քաղաքից, որտեղ բոլորը ճանաչում են իրար, ու որտեղ ոչինչ չի կարելի անել գաղտնի ու ծածուկ: Անտանելի է, բայց այդ քաղաքի անգամ առնետները քեզ ճանաչում են քո կոշիկների համաչափ քայլվածքից, ու երբ աստիճանները վերջանումեն մայրամուտին, ուզում ես քաղաքում մենակ մնալ, ինչպես աչքերը փակած մրջյունը փողոցի խաչմերուկում: Ատելի է քաղաքը, որտեղ բոլոր հիշողությունները` հիասթափված սիրո մասին ու վստահության, թափվում են ցանցի միջից ձկնիկների նման:
Ձկնիկների… անորոշությունից խեղդված հազով ու… մայրամուտին քաղաքը կարմրում է չորացած մանուշակների փնջի նման, ու խեցեգույն երազը գիշեր է դառնում` արծաթված ու սպիտակ թեփուկներով: Իսկ հետո… ես առհասարակ տխրում եմ մայրամուտից հետո ու որոշում են անպայման հեռանալ քաղաքից, որտեղ բոլորը ճանաչում են իրար ու խոսում միայն իրենց հասկանալի լեզվով` չհասկանալով, որ կորցնում են զգացողությունը սիրո ու անսովորի:
Շոգ էր քաղաքում, ամեն ինչ գոլորշանում էր, ու ես որոշեցի փրկել մարդկանց աչքերի մեջ թրջված արցունքի չորացող կաթիլը:
Ու ես խնդրեցի քաղաքի բոլոր նկարիչներին մայրամուտ նկարել հրապարակում, ամենաիսկական մայրամուտ, երբ քաղաքը շիկնում է արևի սիրուց ու վերջին շողերի դեղինը պտտվում էր կրակների մեջ անսովորի ու սիրո տաքության: Շոգից մարդիկ փակվել էին դռների ետևում, և ես, որ նրանցից հեռանալուց առաջ պիտի մայրամուտ նվիրեի, որոշեցի վերջին վրձնահարվածը իջեցնել ջրով: Շոգ էր, շոգ էր քաղաքում, որովհետև մայրամուտի մեջ էր ընկղմված, ու ես գոռում էի, ծիծաղում, լացում, և երբ մարդիկ դռների ետևից վերջապես դուրս եկան` նախկինի պես ծանոթ խոսքերով ու դեմքի արտահայտություններով, ես, որ այնքան սպասել էի այդ պահին, չգիտես` ինչու զարմացա ու հայտարարեցի, որ այսօր անձրևի տոնն է, պետք է միմյանց ջրել ու փրկել ձկնիկներին: Մարդիկ քրքջացին ու թեև ամառ էր ու շոգ էր ու տաք, փորձեցին ծաղրել ինձ, երբ ինչ-որ մի դույլ ջրով, տաք ջրով շրջվեց գլխիս: Ես թավալվեցի դեղինի մեջ ու գոռացի մայրամուտի մասին, անսովորի ու սիրո, որ խեղդվում էր այդ տխմար քաղաքում, ու մարդիկ քրքջացին կրկին` ձկնիկների նման բաց ու խուփ բերաններով խեղդվելով հազից… իսկ հետո որոշեցի ջրել քաղաքը մայրամուտից ազատվելու համար: Մայրամուտը նրանք համարում էին փշալարերի ետևում կորցրած երջանկություն ու չէին հավատում առավոտվան, երբ լույսի մարմնով ջուրը թափվում էր ուռկանների ցանցի միջից… ու թեև շոգ էր, շատ շոգ, գրեթե տոթ, անձրև եկավ ու ողողեց ամեն ինչ` ջրափոսերը լցնելով դեղինիվերջին շողերով, ու ես որոշեցի ապրել քաղաքում, որտեղ բոլորը ճանաչում են իրար, ու աստիճանները, որ վերջանում էին մայրամուտին, պարզվեց տանում են դեպի առավոտ, երբ երկինքը թեփուկոտ է ձկներից… ու փշալարերի երամները չվում էին տաք երկրներ… և թեև ամառ էր, ու շոգ էր ու տաք…
*
տղաս, սենյակի հատակին
թափթփված նկարներ կային,
ու խաղաթղթերը մոռացել էին գուշակել,
որ դու ծնվել ես,
իսկ ես շարունակ ինչ-որ բառեր էի կրկնում,
ու փողոցն անցնելիս
տարիների արանքից քո փոքրիկ
ձեռքն էի բռնում շատ ամուր,
որ երբ փակեի աչքերս,
վստահ լինեի, որ դու կողքիս ես…
…երբ մենակ լինես,
թակիր գրքերի փակ վերնագրերը
անձայն մատներով…
հետո շոշափիր
սրտիդ չլսվող ճիչերը
և իջիր աստիճաններով…
…ես կլինեմ քո կողքին…
…երբ հուսահատությունը ձմռանը
Իր տաք ձեռնոցներից մեկը քեզ նվիրի,
ընդունիր հպարտությամբ.
ու թող մատներդ սովորեն սպասել…
եկեղեցի գնո՞ւմ ես…
զավակս, միայն թուլամորթներն են
վախենում բարձրաձայն ասել զգացածը,
իսկ դու ուժեղ ես,
ես դա զգում եմ հիմա`
գրելու պահին,
տարիների հեռավորությունը ինձ չի խաբում,
թեև չգիտեմ էլ`
երբ կծնվես, ու քո բաց աչքերում
ինձ կտեսնեմ, թե…
տղաս, ես հիմա բավականին անփորձ եմ,
բավականին մենակ,
ու բավականին տխուր,
ինչպես լվացքի պարանին քամուց տարուբերվող
մեն-միակ մանկական շապիկը…
բայց երբ մտածում եմ քո մասին,
լույսի պես զրնգուն աղջկա ձայնով քամին
մի վերերկրային զգացողությամբ
ամբողջ հատակը թափթփում է
նկարներով, իսկ խաղաթղթերը
մոռանում են գուշակել,
որ դու ծնվել ես, զավակս,
պարզապես տարիներ հետո…
քայլիր երեկոյան փողոցներում,
ես այնքան եմ սիրում գիշերը,
ինձ այդպես էլ չհաջողվեց գոնե մեկ անգամ
քայլել փողոցում գիշերային մենակությամբ…
զավակս, ես հավատում եմ աստծուն
ու նաև հավատում եմ քեզ,
որովհետև երկուսիդ էլ չեմ տեսել,
ես ինձ մենակ չեմ զգում,
և բավականին փորձառու եմ,
ու բավականին ուրախ,
որպեսզի երբ դու իջնես աստիճաններով,
ես լինեմ քո կողքին ու քայլեմ
քո գիշերային մենակությանը զուգընթաց…
*
Տխուր են բաբախյունները փակված դռների,
տխուր է ձյունն ընդհանրապես,
և տխուր է Նոր տարին կես ճամփին ձմեռվա,
երբ քեզ բաժանում են քեզանից,
ու մատներիդ միջից հալվող ձյան պես
ծորում է տարվա կիսադեմը…
Եվ բամբակե թելի հանգույցների նման
Իջնող ամեն ձյուն քարտեզն էր օրվա…
Չէ, ձյուն, ես չգիտեի քո լեզուն,
ու շատ նեղ էին դռները Նոր տարվա,
որպեսզի անցնեի իմ ու
քարտեզաչափ սրտիդ բաբախյունի միջով…
Եվ տխուր է Նոր տարին կես ճամփին ձմեռվա…
*
Հաս, ես հաճախ եմ
կորցնում սրտիս տեղը
ու ականջներումս սկսում են խշշալ
կրծքավանդակիս մեջ փակված բառերը
իմ երկնքում թռչող մարդիկ են ապրում,
նրանց կիսատ երամը
մի օր ինձ կհասնի...
Հաս,
մենք նոտաներ ենք
մրսող ջրի գծերում,
ծովի մաշկի տակ է
շնչում խշշյունը մեր...
...ու ես մկրատով եմ
կտրտում հիշողությունները
ու հետո նոր օրեր եմ
դրանցից ես սարքում,
բայց ավելի հաճախ,
Հաս, ես մոռանում եմ
կողպել մերկ դռները
իմ լուսնոտ բառերի...
...ու երբ գտնեմ սրտիս
կորցրած տեղը,
մի կիսատ թռչուն կմրսի ջրերում
ու կասի ականջիս`
Հաս, մենք նոտաներ ենք...
No comments:
Post a Comment