Մասաոկա Սիքի | Masaoka Shiki

(1867-1902թթ. Ճապոնիա)


*
Սպանեցի սարդին
Եվ այնպես միայնակ մնացի
Գիշերվա ցրտում:

*
Ամռան գետի վրա –
Մոտերքում կամուրջ, բայց իմ ձին
Անցնում է ծանծաղուտով:

*
Դու մնում ես,
Ես գնում եմ - երկու տարբեր
Աշուններ մեզ համար

*
Մթության մեջ զրնգացող պղնձադրամներ.
Աղքատը փողերն է հաշվում:
Օ, ինչ ցուրտ է ձմռան գիշերը:

*
Ինչ ցուրտ է այստեղ.
Սոսու թանձր փշատերևների միջով
Առագաստը նավի:

*
Գարնանային տևական օր.
Նավակն ափի հետ
Զրույց է անում անխռով:

*
Երազում ես
Դաշտի արահետին ... Փոշու մեջ
Խունացած ծաղկեփունջ:

*
Գարուն է, իսկ պատին
Վաղուց փոշոտվել է գլանաթուղթը –
Ձյունափայլ բնանկար:

*
Թոշնեցին ծաղիկները:
Ձմեռ է: Շունը խելահեղ հաչում է
Գյուղի տխմարի վրա:

*
Քունը հաղթահարեց
Հիվանդապահուհուն: Հիվանդն անկողնում
Բոլորովին սառել է:

Մասաոկա Սիքի  (正岡 子規, Սեպտեմբեր 17, 1867, Մացույամա  (Ehime)  – Սեպտեմբեր 19, 1902, Տոկիո) - XIX դարի վերջի (Մեյձի դարաշրջանի) ճապոնացի բանաստեղծ, քննադատ և հրապարակախոս, ում աշխատությունները նշանավորվում են միայն XX դարում: Նա ավելի շատ հայտնի է իր գրական Սիքի անվամբ: Համարվում է ճապոնական ավանդական հոքքու բանաստեղծական ոճի չորս խոշոր ներկայացուցիչներից մեկը (Bashō, Buson, Issa, Shiki): Հանդիսանում է հայկու և թանկա պոետական  կերպերի տեսական վերաթարմացնողն ու նորարարը (տալով և դրանց արդիական անվանումները):

Ծնունդով` Մասաուկա Ցունենորի (正岡 常規, Masaoka Tsunenori, ավելի ուշ` Մասաոկո Նոբորու): Ծնվել է Մացույամա քաղաքում, Էդո դարաշրջանի պաշտոնաթող սամուրայի ընտանիքում: Գրականություն ուսանել է Տոկիոյում, ուր և հանդիպել է գրող Նացումէ Սոսեկիին: Մինչ սովորելը` ընտրում է Սիկի գրական անունը (որը նշանակում է «Լեռնային կկու»), իսկ արդեն 1889 թվականից զբաղվում ժուռնալիստիկայով:
1892 թվականից իրեն նվիրում է հայկու պոետական ոճի կայացմանն ու զարգացմանը, միաժամանակ հոդվածներ հեղինակում ավանդական պոեզիայի վերաբերյալ («Հայկուի տեսակները», «Աշխատություններ հայկուի վերաբերյալ` ըստ ժամանակագրական հերթագայության»):
1893 թվականին հրատարակում է «Զրույցներ Բասյոյի մասին» շարքը, որոնցում քննադատության է ենթարկում Մացուո Բասյոյի  աստվածացված կերպարը, կոչ է անում վերակենդանացնել ճապոնական պոեզիայի ավանդական թանկաների և հայկուների տեսակները: Հենց Սիկին փառաբանեց Բուսոնին իբրև պոետի՝ հակադրելով Բուսոն-նկարչի  «առավել օբյեկտիվությունը» Բասյո-վանականի  «սուբյեկտիվությանը»: Սիքին «օբյեկտիվության» սկզբունքը հռչակեց իբրև հիմնարար չափում. հայքուի համար պատկերները հարկ էր վերցնել իրական կենսափորձից, այլ ոչ սեփական երևակայությունից: Ուստի` ինքնին դիտորդ-պոետի կերպարը, նրա դատողությունները, անձամբ հորինված մակդիրները` այդ ամենը հնարավորինս պետք է հեռացվեն կադրից:
1895 թվականի հրատարակում է հայկուի հիմնավորման վերաբերյալ իր տեսական հոդվածը: Նույն տարում` գարնանը մեկնում է Չինաստան` իբրև ճապոնա-չինական պատերազմի թղթակից:

Վերադառնալով Մացույամու  (1897)՝ Սիքին ձևավորում է իր համախոհների խմբակը, ինչպես նաև հիմնում հայկուի սեփական դպրոց (ենթադրվում է, որ նա պարզապես վերակենդանացրեց այդ ժանրը, որն արդեն նույնպես անկում էր ապրում): Այսու` հենց Սիքին է ներմուծել «հայկու»  եզրը, ընդ որում` «պաշտոնապես» առանձնացնելով միայնակ եռատող բանաստեղծությունների արվեստը ռէնգի արվեստից (վերջինս արդեն այդքան հանրահայտ չէր, ինչպես Բասյոյի ժամանակներում): Արդյունքում` պոետական հանրույթը ընդունում է «Հոտոտոգիսու» (Hototogisu) անվանումը և առաջատար դիրք է գրավում հայկուի աշխարհում, որը գոյություն ունի և այսօր:
1899 թվականին Մ. Սիքին հրատարակում է իր ծրագրային «Պոետ Բուսոնը» աշխատությունը, իսկ մի տարի անց` «Հոտոտոգիսուն» հրատարակում է «Նոր հայկուներ» բանաստեղծությունների ժողովածուն: Մինչ այդ` 1898 թվականին հրատարակում է թանկաների տեքստի հիմնավորումը, իսկ արդեն 1901 և 1902  թվականներին հրատարակվում են նրա պոետական երկու ժողովածուները:

Գրեթե ողջ կյանքում Սիքին տառապում էր հիվանդությունից և իր վերջին յոթ տարիները նա գամված էր անկողնուն: Նա բավականին վաղ հասակում մահացավ` 1902 թվականին, 35 տարեկանում (տուբերկուլյոզից): 1904 թվականին հետմահու հրատարակվում են նրա բանաստեղծությունների ժողովածուները:

ռուսերենից թարգմանեց ԹՈՆԴՐԱԿԸ